برای درک منطق صورت‌های مالی،از چند مثال ساده استفاده میکنیم. فرض کنید که شرکتی تاسیس نموده ایم. رخدادهای مالی مختلفی برای شرکت به وجود می‌آید. قصد داریم گزارش‌هایی تهیه کنیم که اطلاعات مالی مهم در مورد وضعیت و عملکرد این شرکت ارائه دهد .
مثال: اطلاعات زیر در مورد شرکت "الف" موجود است. این اطلاعات را به صورت یک گزارش مالی قابل استفاده برای مدیران ارائه دهید .
مرحله اول - سرمایه گذاری سهامداران شرکت به مبلغ 1,000,000 ریال جهت تاسیس یک شرکت و واریز این مبلغ به حساب جاری در یک بانک
مرحله دوم - خرید 200,000 ریال اثاثیه به صورت نقد
مرحله سوم - خرید 2,000,000 ریال کالا (500,000 ریال نقد و 1,500,000 ریال نسیه)
در مرحله اول هنگامی‌که سهامداران با مبلغ 1,000,000 ریال یک شرکت تاسیس کردند میتوانیم اطلاعات را به صورت زیر نشان دهیم :
سرمایه(آورده سهامداران)...............................1,000,000
بانک(موجودی حساب بانکی)................................1,000,000
در مرحله دوم 200,000 ریال اثاثیه خریداری میشود. از آنجا که خرید به صورت نقدی بوده، این مبلغ از موجودی بانک کسر می‌گردد. دقت کنید که مبلغ سرمایه بدون تغییر می‌ماند چون سرمایه نشان دهنده میزان آورده سهامداران است که با فعالیت‌های جاری همچون خرید و فروش کالا و اثاثیه تغییر نمی یابد .
سرمایه(آورده سهامدارن)................................1,000,000
بانک(موجودی حساب بانکی)................................800,000
اثاثیه ............................................................200,000
در مرحله سوم این شرکت به خرید 2,000,000 ریال کالا اقدام می‌نماید و تنها 50 ریال آن را به صورت نقد می‌پردازد. این 50 ریال از حساب بانکی کسر میشود و 150 ریال خرید نسیه نیز به صورت بدهی ثبت میشود .
سرمایه(آورده سهامداران).....................................100
بدهی.............................................................150
بانک(موجودی حساب بانکی).......................................30
اثاثیه....................................................................20
کالا......................................................................200
گزارش فوق وضعیت شرکت را به صورت جامع و خلاصه نشان میدهد. این گزارش به ما نشان میدهد. که با شرکتی مواجه که با سرمایه100 ریال تاسیس شده، 30 ریال وجه نقد، 20 ریال اثاثیه و 200 ریال کالا دارد. علاوه بر اینها 150 ریال بدهکار است .
این گزارش را در یک فرمت جدید ثبت میکنیم :
|
ترازنامه شرکت الف |
|
|
|
منابع |
محل تامین منابع |
|
|
بانک(موجودی حساب بانکی) : 20 اثاثیه :30 کالا :200 |
بدهی : 150 مجموع بدهی : 150 سرمایه : 100 مجموع سرمایه :100 |
|
|
مجموع دارایی :250 |
مجموع بدهی و سرمایه : 250 |
|
در این فرمت جدید تمامی‌منابع که در اختیار داریم را در سمت راست و محل تأمین آن‌ها در سمت چپ جدول نوشته میشود. همان طور که در جدول مشخص است، مجموع اعداد سمت راست و چپ دقیقاً برابر است . همان طور که گفته شد تمام منابع سمت راست و به این منابع دارایی‌ها گفته میشود. سمت چپ برای ما مشخص میکند این دارایی‌ها از چه محلی تأمین شده است.
مجموع دارایی‌ها = مجموع بدهی‌ها ( اعم از خرید نسیه و وام ) + سرمایه ( آورده سهامداران )
به این معادله، معادله اساسی حسابداری گفته میشود. همان طور که دیدیم مجموع اعداد سمت راست و چپ گزارش فوق همیشه برابر هستند. به همین دلیل این گزارش را ترازنامه یا Balance Sheet گفته میشود. ترازنامه یکی از صورت‌های مالی شرکت‌ها است که وضعیت مالی یک شرکت در انتهای یک دوره مالی که اغلب یک ساله است را نشان میدهد.
تا اینجا با نحوه نوشتن ترازنامه به صورت ساده آشنا شدیم. اما آیا این گزارش، تمام اطلاعات مهم را در اختیار مخاطب قرار میدهد؟ جواب منفی است. به عنوان مثال در این گزارش درآمد شرکت را مشخص نمیکند. برای حل این مشکل چه کار باید بکنیم؟ اگر درآمد را به یکی از طرفین ترازنامه اضافه نماییم، ترازنامه به هم خورده و مجموع اعداد سمت راست و چپ برابر نخواهد بود .همچنین ترازنامه یکی از صورت‌های مالی است که وضعیت مالی شرکت را مشخص میکند به این معنا که شرکت چه دارد و آن‌ها را از چه محلی تامین کرده است، اما درآمد ماهیتی متفاوت دارد. پس به یک صورت مالی جدید نیاز داریم که عملکرد شرکت را نشان دهد، این صورت مالی جدید را صورت سود و زیان یا Income Statement می‌نامیم.
درآمد .....................................................550
هزینه .....................................................400
سود .......................................................150
دقت کنید که درآمد شرکت معادل 550 تومان در نظر گرفته شده در حالی که 300 تومان آن به صورت نقد دریافت شده است و مابقی به صورت تعهدی دریافت شده است. به این نحو ثبت درآمد حسابداری تعهدی یا Accrual Basis می‌گویند. بنگاه‌های انتفاعی صورت‌های مالی خود را بر مبنای حسابداری تعهدی تهیه می‌نمایند.
برای یکسان سازی گزارش‌های مالی نیاز داریم از عناوین استاندارد استفاده نماییم. جدول زیر چینش اجزای استاندارد در ترازنامه‌ها را نشان میدهد.
|
ترازنامه شرکت x |
|
|
دارایی : دارایی‌های جاری : موجودی نقدی سرمایه گذاری کوتاه مدت دریافتی‌های تجاری دریافتی‌های غیر تجاری موجودی مواد و کالا پیش پرداخت‌ها و سفارشات دارایی‌ها نگهداری شده برای فروش جمع دارایی‌های جاری دارایی‌ها غیر تجاری : دریافتی‌های بلند مدت سرمایه گذاری‌های بلند مدت سرمایه گذاری در املاک دارایی‌ها نامشهود دارایی‌های ثابت مشهود سایر دارایی‌ها جمع دارایی‌های غیر جاری |
بدهی‌های جاری: پرداختی‌های تجاری و غیر تجاری مالیات پرداختی سود سهام پرداختی تسهیلات مالی ذخایر پیش دریافت‌ها بدهی‌های مرتبط با دارایی‌های نگهداری شده برای فروش جمع بدهی جاری بدهی‌های غیر جاری: پرداختی‌های بلند مدت تسهیلات مالی بلند مدت ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان جمع بدهی‌های غیر مالی جمع بدهی‌ها |
|
حقوق صاحبان سهام : سرمایه افزایش سرمایه در جریان صرف سهام صرف سهام خزانه اندوخته قانونی سایر اندوخته‌ها مازاد تجدید ارزیابی دارایی‌ها سود انباشته سهام خزانه جمع حقوق صاحبان سهام |
|
|
جمع دارایی |
جمع بدهی و حقوق صاحبان سهام |
